Hoe ontstaat perceptie?

In dit artikel kijken we nauwkeurig naar het proces van perceptie. We laten je zien dat het ontstaan van je perceptie over iets of iemand in 2 afzonderlijke stappen gebeurt.

STAP 1: Informatieprikkels waarnemen en verwerken

Dagelijks worden er miljarden prikkels afgevuurd op onze zintuigen. Volgens recent onderzoek zijn dat er tegenwoordig zo’n 11 miljoen per seconde. Voor een normaal mens natuurlijk een onmogelijke hoeveelheid om bewust te verwerken. 

Aan ons brein de schone taak om ervoor te zorgen dat we niet gillend gek worden en de informatie voor ons te filteren. Het brein gebruikt hiervoor het onderbewuste systeem en filtert de informatie aan de hand van 3 processen: het laat dingen weg, het vervormt en het generaliseert. 

Selectieve perceptie

Selectieve perceptie betekent dat we allemaal maar een heel klein (én ander) stukje van het volledige plaatje waarnemen. De psycholoog George Miller toonde aan dat we als mens in staat zijn om slechts 5 tot 9 informatie-eenheden per seconde bewust te verwerken. Op onbewust niveau negeert je brein dus miljoenen prikkels en selecteert het de prikkels die op dit moment wel relevant voor je zijn. Alles wat niet van belang is voor jouw huidige manier van leven, jouw cultuur, je werk etc. wordt genegeerd.

Denk bijvoorbeeld eens aan het moment waarop je een nieuw product ziet. Grote kans dat het product allang bestond, maar omdat het eerder niet relevant voor je was, kwam het niet door je filters.

De kaart is niet het gebied

De werkelijkheid bestaat dus uit veel meer informatie dan we als mens bewust kunnen waarnemen. Een fenomeen dat door de PoolsAmerikaanse wetenschapper en filosoof Alfred Korzybski zo mooi werd samengevat met de woorden: ‘De kaart is niet het gebied.’

STAP 2 - Betekenis geven aan de waarneming 

Stap 2 in het proces van perceptie is het geven van betekenis aan de informatie die daadwerkelijk bij ons binnenkomt. Oftewel, het vormen van een (voor)oordeel. 

Ons brein heeft grote invloed op de betekenis die we ergens aan geven. Deze wordt voor 95% en razendsnel gevormd door ons onderbewuste systeem. De informatie die hier is opgeslagen (in de vorm van emoties, ervaringen, herinneringen, overtuigingen, normen en waarden etc. etc.) wordt gebruikt als referentiekader bij alles wat je denkt en voelt, hoe je handelt en reageert en welke keuzes je maakt.

Subjectieve perceptie

De betekenis die we ergens aan geven, is dus altijd uniek en subjectief. Iedereen heeft immers zijn eigen breinwaarheid en daarmee een andere interpretatie van een persoon of gebeurtenis. Er is simpelweg geen situatie denkbaar waarin 2 of meer mensen volledig dezelfde perceptie hebben over iets of iemand.

Stel je een meeting voor met 10 verschillende mensen. Ze zitten allemaal in dezelfde ruimte met dezelfde agenda en dezelfde documenten. Als je ieder van hen na afloop vraagt om de bijeenkomst samen te vatten, krijg je 10 verschillende versies. Soms zelfs zo verschillend dat je je afvraagt of ze wel in dezelfde ruimte waren.

Je perceptie veranderen

Je kunt je inmiddels wel voorstellen hoe makkelijk perceptie de effectiviteit van menselijke interactie kan beïnvloeden. Het komt onze relaties met anderen en de manier waarop we met elkaar samenwerken of communiceren lang niet altijd ten goede. Wat kun je doen om je perceptie - en bijkomende (voor)oordelen over iets of iemand te veranderen?

De 2 stappen opsplitsen

Je weet nu dat het vormen van jouw perceptie in 2 afzonderlijke stappen gebeurt. Maar omdat ons reptielenbrein zo ontzettend snel oordeelt, realiseren we ons dat meestal niet. 

Toch kun je er wel degelijk voor kiezen om de 2 stappen in het proces van perceptie heel nadrukkelijk op te splitsen. Zodat je het oordeel van je onderbewuste systeem even kunt parkeren en je bewuste systeem de ruimte kunt geven om een andere betekenis te geven aan dat wat iemand zegt of doet. Het model van stimulus en response kan je hierbij helpen.

Meer tips om effectiever samen te werken 

Als je het ons vraagt, gaat effectief samenwerken in de kern over twee dingen. Je moet je (continu) bewust zijn van hoe perceptie - en het ontstaan van vooroordelen - werkt. En je moet bereid zijn om je eigen (voor)oordelen te parkeren en eventueel bij te stellen. In ons e-book Ik zie, zie wat jij niet ziet vertellen we je alles over perceptie en geven we meer praktische tips om aan deze 2 aspecten te werken.